Beste familie,

Wonend in Capelle A.D. IJssel bij Rotterdam, ben ik 't laatste halfjaar gewend om eens of enkele malen per maand een 8-daags kriskrasabonnement te nemen op de trein om zodoende een deel van de dag door te brengen in het "Rijksarchief" in Leeuwarden.

Hoe ik daartoe gekomen ben is een verhaal apart.

Toen ik nog klein was, was onze huisarts Dr. Hoekstra eens bij ons op bezoek.

Ik weet nog, dat het gesprek ging over onze familienaam "Spijksma". Volgens hem kwamen wij oorspronkelijk uit Spijk, een gehucht, enkele boerderijen, - tussen Span­num en Hennaard-.

Vreemd, want daar woonden we vlak bij, in Winsum, en mijn grootvader was geboren in Parrega bij Workum.

Trouwens, de meeste Spijksma's woonden in die omgeving of waren daarvan afkomstig.

Wel was er nog een tak in Birdaard bij Dokkum, maar hoe dat zat wisten we niet. Ik ben er al eens naar toe ge­gaan, maar ook daar bleek dit niet bekend te zijn.

En ja, die brief uit New York, nu alweer meer dan 40 jaar geleden. Een brief van Yske Spijksma, neef van mijn vader.

Zijn vader was hoofd van de school geweest in Wommels: of wij ook meer afwisten van onze voorouders of mis­schien te weten konden komen.

Met die brief ging ik toen naar de Kanselarij en daar vernam ik, dat onze voorvader Pier Jacobus Spijksma had gewoond op de "Pastorieplaats", een boerderij in Bozum. Afgelopen zomer heeft men mij de plaats gewezen waar deze boerderij heeft gestaan.

Maar dat betekende dus toch al in de "eigen" gemeente Baerderadeel.

Op het gemeentehuis in Witmarsum (Wonseradeel), werd dit nog eens bevestigd.

Maar in verband met mijn studie aan de Chr. Kweekschool in de Marg. de Heerstr. te Leeuwarden, kon ik er niet te veel tijd aan besteden.

Toen ik 23 jaar oud was vertrok ik naar Holland en was het voorlopig afgelopen met mijn onderzoek naar familie­ relaties.

Toch liet het me nooit geheel los.

Rond 1950 vertrok eerst mijn zus, daarna mijn broer naar Canada. Hun kinderen groeiden op en wanneer ik dan eens bij hen kwam en één van mijn neven informeerde mij naar "it Heitelân" en naar zijn voorouders, waarbij het woord "Stamboom" viel, kwam het oude ideaal weer boven n.l. een zo volledig mogelijk onderzoek naar het wel en wee van ons voorgeslacht.

En nu is het dan zover.

Enkele maanden al "zit ik op het Rijksarchief". En vele vragen van toen zijn nu voor mij geen vragen meer.

Maar ik ben wel tot de ontdekking gekomen dat het "vol­ledig" onderzoek niet een kwestie is van uren of dagen, maar van maanden, enkele jaren misschien.

Wellicht toch aardig om nu al te vermelden dat eerder genoemde Pier Jacobus Spyxma in 1813, toen hij 82 jaar oud was, de naam Spijksma heeft aangenomen, met "ijk" dus, terwijl hij zelf nog ondertekende met Pier Spyxma. Hoewel de achternaam Spyxma al lang bestond, -voor 1700 reeds, - was het dragen van een "familienaam" sinds 1811 algemeen verplicht gesteld.

De verklaring luidt als volgt:

Voor ons_~ Maire der Gemeente Bozum_~ Canton Rauwerd₃ Arrondissement Sneke_~ Departement Vriesland_~ gecompareerd zijnde Pier Jakobs wonende te Bozum heeft dezelve verklaart, dat hij aanneemt den naam van Spijksma voor fa­milienaam .... en heeft dezelve met ons verteekend, den 12 July 1813.

 w.g.

 Pier Spyxma

Nu had deze Pier Jacobus Spijksma twee zoons die van Bozum zijn verhuisd naar Birdaard, n.l. Auke en Bote. Bote kreeg daar een zoon Pier. Deze Pier Botes is in 1836 getrouwd met Hinke Jans Bergstra uit Roordahuizum. Daar werd Bote geboren in 1838. Daarna verhuisde het gezin naar Parrega en daar zijn nog 6 zonen geboren nl., Jan, mijn grootvader in 1840, Auke 1841, Arend 1844, Tjalling 1846, Klaas 1848 en Johannes in 1853.

Kom ik later op terug.

Pier Jacobus, getrouwd met Willemke Aukes, had ook nog een zoon Jacobus. Deze was geboren in 1754, Bote in 1760 en Auke in 1761. Deze Jacobus is in 1783 getrouwd met Sytske Jans uit Huizum. Ze gingen wonen in Leeuwarden. Eigenaardig is, dat de achternaam nu eens met een ij en dan weer met ie geschreven werd. Uiteindelijk met ie, Spieksma dus. Niet vreemd echter wanneer die naam, met attestatie b.v., uit het Doopboek van Bozum overge­nomen is.

Maar goed, voor zover mij bekent, stammen alle Spiek­sma's en Spijksma's af van Pier Jacobus en Willemke Au­kes te Bozum. De vader van Pier Jacobus was Jacobus Piers, geb. 1695 en zijn vader Pier Hessels Spyxma, geb. 1662. Deze was getrouwd met Juliana Lenerts.

De stamboom ziet er dan tot dusver als volgt uit:

            __________________________________________________       

            Jacobus                                   Bote                            Auke

            * 28-7-1754                           * 10-2-1760               * 26-10-1761

            Spieksma’s                              Spijksma’s                   Spijksma’s

            Leeuwarden                            Parrega                        Birdaard

Waren Juliana Lenerts, de vrouw van Pier HesseIs en haar zuster Jetske Lenerts, getrouwd met Willem Pytters ook in Bozum wonend, inderdaad kinderen van Lenert Lases, -en dat is mogelijk, - dan is de vraag Spijksma-Spijk ook opgelost. De vader van Lenert Lases n.l. was Laes Annes, geb. _~ 1590. Deze Laes Annes was getrouwd met Trijntje Jelmers en woonde op de "Spyck­stersate".

Toen de moeder stierf volgde een boedelbeschrijving. In de akte lezen we dan o.a.:

Laes Annes woonachtig tot Spyck in den dorpe Hennaerdt.

Er waren toen, in 1642, zeven kinderen n.l. Bauck, Jel­mer, Feick, Antie, Maicke, LENERT en Tijaerdt. Betref­fende Lenert staat er:

"Lenert Lases'z oldt int 8e Jare".

Nogmaals, onmogelijk is het niet, maar het bewijs is niet geleverd en daarom hoop ik dit onderzoek nog voort te zetten.

Intussen misschien duidelijk dat er over onze voorou­ders nog heel wat te vertellen valt. En ik zou dat wel graag doen ook. Het is een boeiende zaak.

De naam staat ook vermeld in diverse boeken. Tot in een radiohoorspel toe.

Dan zou het niet beperkt blijven tot een stamboom, maar zou het misschien kunnen uitgroeien tot wat Eelco Napjus noemde, een "GEDENKSCHRIFT".

                           Deze was getrouwd met Juliana Spyxma, oudste dochter van Leonardus Spyxma, klerk van de gemeente Sneek. Het heeft heel wat beroering teweeggebracht in Sneek in 1737 toen niet de bekwaam geachte Leonardus Spyxma, maar een 12 jarige zoon van Burgemeester De Blau werd benoemd tot secretaris.

Eelco Napjus schreef in 1772 het boek: "Historisch Chronyk van Sneek", opnieuw uitgegeven in 1969 met een inleidend woord van Dr. K. de Vries.

Toch zou ik eerst wel wat reacties af willen wachten. Want dan komen er kosten bij van stencil of drukwerk en administratie. Nu zijn er al enkelen geweest die mij spontaan geld hebben aangeboden. Vond ik bijzonder at­tent, maar ik wilde dit tot nu toe niet aanvaarden, al liepen o.a. de reiskosten wel op. Toch meen ik dat ook, of nog meer, het nageslacht hiervoor belangstelling zal hebben. Daarom temeer ben ik toch zo vrij om dit aan te snijden. Maar ik weet niet eens bij benadering hoe­veel 't zal gaan kosten, ook omdat het onderzoek nog niet is afgerond.

't Belangrijkste acht ik echter uw / jouw reactie op dit eerste "bericht".

En waar er nu toch al bijzondere onkosten zijn gemaakt vermeld ik, op verzoek, ook maar mijn postrekeningnummer n.l. 1889517.

Tot slot nog enkele gegevens.

Ruw geschat zijn er nu in totaal een 400 à 500 personen die de naam Spijksma / Spieksma dragen, meegeteld die in Canada en Amerika.

Aanleg, ontwikkeling en beroep:

over 't geheel wel ondernemingsgeest, wel spirit en wat men noemt "goed bij".

Het beroep van Pier Hessels was aanvankelijk schoolmees­ter, -vóór 1700 al-, later was hij "mede-rechter", nog later gemeentesecretaris. Twee zonen werden organist-school­meester, de een in Weidum, de ander in Arum.

Maar ook later als boer, schoenmaker, wagenmaker, schip­per, timmerman of kuiper, hadden ze meestal een vrije zelfstandige baan.

Rond 1700 was de boekenkast gevuld met boeken waarvan het merendeel van godsdienstige stichtelijke aard.

Mede door gegevens uit later tijd meen ik wel te mogen concluderen dat we in 't algemeen te doen hebben met ge­zinnen die, wat wij wel noemen, zeker kerkelijk meele­vend waren.

Tot slot iets over de kerkelijke denominatie:

'k Heb steeds gedacht dat nu de meesten zouden behoren tot de N. H. kerk, maar na informatie, vooral wat betreft de tak "Birdaard", denk ik dat de meeste Spijksma's Ge­reformeerd zijn, terwijl ook R.K. vertegenwoordigd is. Met deze gegevens die, zeer beknopt, naar ik meen, toch enig inzicht geven, besluit ik dan dit eerste "bericht". Tot genoegen naar ik hoop.

Mocht ik door u / jou in die hoop worden gesterkt, dan is het mijn bedoeling om de hele stamboom verder uit te werken. 'k Ben daar intussen al aardig mee gevorderd. Reacties graag schriftelijk aan mijn adres en natuurlijk, zijn er vragen, opmerkingen en/of suggesties, altijd welkom!

Met hart. groeten,

PIER SPIJKSMA

Terug naar Achtergronden